PIWULANGAN 4 : BAHASA JAWA KELAS XI (SMT GENAP)

 PIWULANGAN 4

SENI PERTUNJUKAN JAWA

WACANA EKSPOSISI

A. PANGERTEN EKSPOSISI

Wacana eksposisi yaiku wacana kang njentrehake utawa medharake sawijining bab kanggo pamaos supaya oleh informasi kang genep babagan sawijining objek, sabanjure pangerten pamaos bisa mundhak.

Paragraf eksposisi trep banget kanggo njentrehake uraian-uraian ilmiah populer utawa uraian-uraian ilmiah kanggo ora ngujuk-ngujuki pamaose. Topik sajroning eksposisi yaiku who pamikir utawa ide, pangrasa, panemu, penulis kang bakal di njentrehake. Sering diarani ide pokok. Ngembangake gagasan kanthi pola pangembangan eksposisi mbutuhake proses pemikiran ingkang intelektual (cerdas, berakal lan berpikir jernih). Penjelasan proses utawa operasional iku penjelasan ingkang ngabudaya mangsuli pitakon ing ngisor iki:

l Kepriyen sawijining parakaryan kacipta

l Kepriye dumadining prakarya kasebut

l Objek utawa bab iki klebu tahap kang endhi

l Objek utawa tahapan iki dumadi saka tahap-tahap kang endi was

1. Wacana eskposisi kudu ngemot perangan-perangan kang ngisor iki yaiku:

a. Njentrehke panemu awujud gagasan keyakinan

b. Mrelokake (nepakake/ ngambarake) fakta kang kuat

c. Mrelokake (nepakake/ ngambarake) analisis lan sistesisi naliko ngonceki fakta

d. Nggoleki sumber ide saka pengalaman, pengamatan, sikap keyakinan

2. Pathokan panulisan wacara eksposisi

a. Njlentrehake sawijining pokok prastawa

b. Isi eksposisi ndayani sikap plan panemune pamaos

c. Gaya eksposisi kudu informatif lan yakin

d. Basa eksposisi subyektif

e. Fakta kang cetho

f. Ngupaya njebarake pamawas lan pangertene pawongan marang objek kang dirembuk

g. Penulisan eksposisi kudu reti prastawa kang diandelake

h. Panulisan eksposisi kudu prigel nganalisis prastawa kang cetha lan konkret

3. Titenane teks eksposisi

a. Ngandarake informasi-informasi

b. Informasine awujud ngajak-ngajak

c. Isine kang cetha lan nggunakake basa baku

d. Ora mekso kekarepane panulis marang pamaca

4. Struktur  teks eskposisi

a. Tesisi (pambuka)

b. Argumentasi (isi)

c. Penegasan ulang

5. Ancas panulise teks eksposisi

Njlentrehake informasi-informasi tinamtu kang narik kawigaten tundhone ngajak pamaca liyane melu maca

B. JENIS WACAN EKSPOSISI

1. Eksposisi definisi

Menehi katrangan utawa teges babagan kang fokus lan menehi karakteristik kang komplit

2. Eksposisi prosesi tatacara

Cara ngawe sesuatu. Prosesi utawa prosedur ngawe suatu tertamtu

3. Eskposisi klasifikasi

Nglompokake babagan kang nduweni sipat kang padha irig kategori-kategori tertamtu

4. Eksposisi ilustrasi

Wacana kang sipate umum kang mrelokake tuladha/contoh sing sipate nyata. Anggone ngambarake, nggunakake gambaran kang sederhana utwa bentuk kongkrit pemikiran

5. Eksposisi perbandingan

Gancaran kang njlentrehake kanthi migunakake 2 sudut pandang. Cara nerangke ide apa ing ukara kanthi mbandingke siji lan sijine.

6. Eksposisi laporan

Gancaran kang sistematis kanggo nglairake kedadean jang wis kedadean sakdurunge

7. Eksposisi berit

Gancaran kang isine pawarta ngenani kadadean. Biasane wacana iki akeh ditemokake ana ing ariwarti.

8. Eksposisi sebab akibat

Gancaran kang migunakake pola sebab akibat. Urutane bisa kawiwitan saka sebab tumuju akibat utawa sakwakike. Gagasan pokok bisa ana ing sebab utawa akibat pratandane yaiku migunakake tembung penghubung, tuladha : sebab, akibate saengga, pramila, mula, lan sapiturute.

KETOPRAK

Kethoprak Kang Lumrah Kaaran "Kesenian Rakyat" 'Kalebu Drama Kaya Drama Drama liya ing Indonesia Kang Akeh Banget Cacahe. Kethoprak iku bisa dadi sarana kang ampuh kanggo aweh sesuluh marang bebrayan. Kethoprak Uga bisa nggambarake kridha lan Gendhening Lelabuhane Bangsa Indonesia. Luhuring Bebuden Supining Ati. Kakendelen Lan Kaprawiran. Mula ora elok menawa pamarintah ora ngipuk-ipuk musuh bisane utim ngrembaka. Wondene Mungguh Asal-Pengguna Kethoprak Durung Ana Cekelan Kang Gumathok. Ana bernyanyi Nduwe Panemu, Menawa Kethoprak Kuwi Uwis Ana Wiwit Jaman Mataram Hindu Nadyan Durung Dadi Tontonan. Ana Uga Panemu, Menawa Kethoprak Iku Sekawit Tukhul ing Kalanganing Para Di antara Tani, Sambung Karo Pakaryan Nutu, Mulo Kethoprak Kang Kawitan Kaaran Kethoprak Lesung. Paragane Kabeh Priya, Piranti Lesung, Terbang, Terbang, Suling Lan Kendhang. Ucapkan Nindhakake Ana Sajabaning Omah (Latar, Alun-Alun Lan Liya-Liyane).

Sauoning taun 1922 krt wreksadiningrat yasa kethoprak kanggo tontonan. Dhisik utama. ing pandapaning para pencgedhe kraton tanpa papan kang mesencil, adoh saka kraton. Kethoprak desa Kuwi Sarwa Prasaja, iya Paraga Uga Ubarampene, Beda Karo Wayang Wong. Kethoprak Ora Nengenake Marang Kagunan Bekssa. Dene Kang Dipenake Kagunan Swara (Tembang Saha Gending). Pagunemane kerep binarung ing tembang macapat. Upamane Pocung, Mijil, Sinom Pangkur Malah Kadi Kala Ora Nganggo. Nanging Nganggo Panuthuk Keprak Utawa Kenthongan.

Menawa Kathanding Marang Watang Wong, Kethoprak Luwih Dinamis, Awit Kalokane

Bisa Njupuk Saka Sumber Searah, Babad Crita Manca, Malah Sejarah Kang Durung Suwen Kerep Dadilakon. Mungguh sesuluh bab reh ingering paaprentahan, pembangunan, keamanan, kerep, Kakabar Lumantar Para Paraga Puniakawan Kaya Wayang Walulang. Awit Saka Gedhene Daya Gunaning Kethoprak Tumrap Bebrayan. Kethoprak Sansaya Ngrembaka, Buktine Ana Ketoprak Remaja, Kethoprak Mahasiswa, Malah Ana Uga Kethoprak Bocah.

SANDIWARA

Sandiwara Asale Saka Tembung Sandi Kang Tegese Siningit (Tersembunyi) Lan Tembung Wara Kang Tegese Weweruh Utawa Ajaran. Miturut Tegese, Sandiwara Yaiku Wewarah Jang Sinandi Piwulan Kang Ngajarake Kanthi Pralamambang. Dialog Sajroning Sandiwara Kamot, Gerakan. Ekspresi Paraga Lan SapitueTe. Ngrungokake Sandiwara Iku Kudu nggatekake tidak yakin kang mangun. Ing Antarane Kayata Tokoh Penokohan, Latar Lan Amanat. Mula adhedhasar tidak yakin kasebut, pamirenge iso ngreteni Wossurasane Sandiwara.

Sandiwara Iku nyetakake Utama Maragakake Paraga Ana ing Sandiwara Kuwi Dhasar numindakake utawa maragakake watak lan tindak-tanduk pawongan liya. Unsur-unsur kang kasusun ana ing njero sandiwara yaiku (1) tema, yaiku weraning Prakara Kang Arupa Idhe Dhasar CRITA; (2) Paraga (Tokoh) Lan Watak, Purusa Utama Yaiku Paraga kang paling akeh gegayutane karo paraga liya, purusa pambiyantu yaiku paraga kang mbiyantu Naraga Utama; (3) Watak Wantune Yaiku Ciri-Ciri Utawa Karakster Paraga: (4) Alur (Dalaning Crita) Vaiku Urutan Lakuning Crita; (5) Amanat yaiku pesen moral kang ana ing njero kraT; (6) Gaya Rahasa Yaiku Tata Cara Panggonaning Basa Kang Bisa Awujud Dialek, Tata Ukuran Lan Majas.

Unsur Ekstrinsik Sandiwara Jawa Yaiku Unsur Kang Ana ing Sakjabane Karya Sastra, Ananing Unsur Samenika Nggadahi Pengaruh Sistem Organisme Karya Sastra, Yaiku; (1) dramatis yaiku sandiwara kang diperagakake karo separatangan wong utawa paraga kang Dibarengi Solah Bawa; (2) Pantomin Yaiku Sandiwara Kang Diperagakake Kaliyan Gerak Gerik Dialog Ananging Mbonten Wonten Namung Wonten Musik Lan Ekspresi Saking Lakon: (3) Komedi yaiku sandiwara kang diperagakake karo guyonan kang sifate nyindir lan pungkasane Seneng-Seneng; (4) dialog Parodi Yaiku Salah (Kontras).